Türkiye’de araç muayenesi esnasında kredi kartı ile yapılan ödemelerde ilave olarak tahsil edilen “ödeme kuruluşu hizmet bedeli” ya da yaygın tabiriyle “komisyon ücreti” uzun süredir tüketicilerin mağduriyetine yol açıyordu. Bu bağlamda Tunceli’de yaşanan ve Tunceli 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin verdiği karar, milyonlarca araç sahibini ilgilendiren önemli bir emsal oluşturdu.
Mahkeme, ödeme kuruluşu hizmet bedelinin hukuka aykırı olduğunu, kart hamillerinden bu tür ilave ücretlerin tahsil edilmemesi gerektiğini hükme bağladı.
Bu yazıda, kredi kartı ile araç muayenesi ödemelerinde hizmet bedelinin hukuki zemini, bankacılık düzenlemeleri, tüketici hakları perspektifi, Türkiye’deki araç muayenesi ödeme sistemleri ve ödeme kuruluşlarının işleyişi detaylı şekilde incelenecektir. Ayrıca bu tür ücretlerin nasıl yapıldığı, hukuka uygunluğu ve tüketicilerin hak arama yolları analiz edilecektir.
Kredi Kartı İşlemlerinde Ödeme Kuruluşu Hizmet Bedeli Nedir?
Ödeme Kuruluşları ve Kart İşlem Komisyonları
Kredi kartı işlemleri, birden fazla aktörün dahil olduğu karmaşık bir süreçtir. Bu sürecin temel aktörleri şunlardır:
-
Kart Hamili (Tüketici): Ödemeyi yapan gerçek kişi veya kurum.
-
Üye İş Yeri (Satıcı): Hizmeti veya ürünü satan, kartla ödeme kabul eden işletme.
-
Ödeme Kuruluşu: Kart işlemlerinin güvenli ve hızlı şekilde gerçekleşmesini sağlayan ara kurumlar (bankalar veya fintech firmaları).
-
Kart Ağı (Visa, Mastercard vb.): Ödeme işlemlerinin altyapısını sağlayan global sistemler.
Bu yapı içinde, üye iş yerleri ödeme kuruluşlarına işlem başına belirli bir komisyon öder. Bu komisyon, genellikle işlem tutarının %1-3’ü arasında değişir ve üye iş yeri tarafından karşılanır.
Kart Hamillerinden Komisyon Alınması ve Hukuki Durum
Türkiye’de 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununun 17. maddesi, üye iş yerlerinin kart hamillerinden işlem için komisyon veya benzeri ücret alamayacağını açıkça hükme bağlamıştır. Yani, tüketiciden kredi kartı kullanımından dolayı ayrı bir ücret talep edilmesi yasaktır.
Buna rağmen, kimi zaman üye iş yerleri ya da ödeme kuruluşları, kart hamillerinden “hizmet bedeli” adı altında ekstra ücret kesintisi yapmaktadır. Bu uygulama hukuka aykırıdır ve tüketicinin itiraz hakkı vardır.
Araç Muayenesi Ödemelerinde Komisyon Ücretinin Ortaya Çıkışı
Araç Muayene Hizmetleri ve Ödeme Süreci
Türkiye’de araç muayeneleri yetkili kurumlar tarafından gerçekleştirilmektedir ve ödemeler genellikle merkezi sistemler üzerinden yapılır. Özellikle kredi kartı ile online ya da gişe ödemelerinde, ödeme kuruluşları bu işlemlerin altyapısını sağlar.
Ancak, bazı araç muayene noktaları, işlem bedeline ek olarak tüketiciden ödeme kuruluşu hizmet bedeli adı altında ek ücret talep etmektedir. Bu bedel, tüketicinin ödediği toplam fiyata eklenerek tüketiciden tahsil edilir.
Hizmet Bedeli Kesintisinin Gerekçesi ve Uygulama Yöntemi
Araç muayene istasyonları, kredi kartı işlemlerinin işlem maliyetlerini ve komisyonlarını genellikle iş yeri gideri olarak üstlenir. Ancak bazı kurumlar, bu maliyetleri doğrudan tüketiciye yansıtmak üzere “ödeme kuruluşu hizmet bedeli” olarak ek kesinti yapmaktadır.
Bu kesinti, işlem tutarının belirli bir yüzdesi (örneğin %2-3) kadar olabilir ve tüketici ödemeyi kredi kartıyla yaptığı her muayene işleminde bu bedeli ödemek zorunda kalır. Bu durum, kanunda açıkça yasaklanmış olmasına rağmen çeşitli sebeplerle devam etmektedir.
Tunceli 2. Asliye Hukuk Mahkemesi Kararının Detaylı Analizi
Dava Süreci ve Mahkemenin Değerlendirmesi
M.T. adlı vatandaş, kredi kartı ile araç muayenesini öderken kendisinden 127,62 TL ödeme kuruluşu hizmet bedeli kesintisi yapıldığını fark etti. Tüketici Hakem Heyetine başvurdu, talebi reddedildi. Avukatı aracılığıyla Tunceli 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açıldı.
Mahkeme, 5464 sayılı Kanun’un 17. maddesine dayanarak, üye iş yerlerinin kart hamillerinden ekstra komisyon veya benzeri bir ücret alamayacağını belirtti ve Tüketici Hakem Heyeti kararını iptal etti. Kesilen 127,62 TL’nin tüketiciye iadesine hükmetti.
Hukuki Dayanak: 5464 Sayılı Kanun ve Tüketici Hakları
-
Kanunun 17. Maddesi: “Üye iş yerleri kart hamillerinden kartın kullanımından dolayı komisyon veya benzeri bir isim altında ilave bir ödeme talep edemezler.”
-
Tüketici Hakları Kanunu: Tüketicilerin haksız uygulamalara karşı korunmasını sağlar ve haksız tahsil edilen bedellerin iadesini öngörür.
Bu karar, kredi kartı işlemlerinde ilave ücret tahsilinin hukuka aykırı olduğunu netleştirerek benzer mağduriyet yaşayan tüketiciler için örnek teşkil ediyor.
Ödeme Kuruluşu Hizmet Bedellerinin Hukuka Uygunluğunun Teknik İncelemesi
Ödeme Sistemlerinin İşleyişi
Kredi kartı ödemeleri, POS cihazları ve online ödeme sistemleri üzerinden gerçekleştirilir. İşlem sırasında kart hamili bankası, ödeme kuruluşu ve üye iş yeri arasında bilgi ve para transferi sağlanır. İşlem sonunda üye iş yeri ödeme kuruluşuna komisyon öder.
Komisyonun İş Yeri ve Tüketici Arasındaki Paylaşımı
Hizmet Bedeli Kesintisinin Neden Hukuka Aykırı Olduğu
Ödeme kuruluşu ve üye iş yerleri, maliyetlerini kart hamillerine yansıtmak için hizmet bedeli adı altında ek ücret talep edemez. Bu uygulama, hem kart işlemlerini düzenleyen mevzuata aykırıdır hem de tüketici haklarına zarar verir.
Türkiye’de Araç Muayene Ödeme Sistemlerinde Mevcut Durum ve Öneriler
Mevcut Sistemde Yaşanan Sorunlar
-
Kredi kartı ile yapılan muayene ödemelerinde hizmet bedeli alınması,
-
Tüketicilerin bu bedellerin iadesi için hak arama zorlukları,
-
Ödeme sistemleri altyapısının tüketici lehine düzenlenmemesi.
Önerilen Çözümler
-
Kanun ve yönetmeliklerin sıkı uygulanması, hizmet bedeli kesintilerinin engellenmesi,
-
Tüketici bilincinin artırılması, hakların korunması için bilgilendirme kampanyaları,
-
Merkezi ödeme sistemlerinde şeffaflık ve denetim, ödeme kuruluşlarının yükümlülüklerinin netleştirilmesi,
-
Hukuki destek mekanizmalarının güçlendirilmesi, haksız komisyonların hızlı iadesi için süreçlerin basitleştirilmesi.
Tüketici Hakları ve İade Süreci
İade Talebi Nasıl Yapılır?
-
Öncelikle ilgili ödeme kuruluşu ve üye iş yeri ile yazılı olarak iletişime geçilmeli.
-
Talep reddedilirse Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurulmalı.
-
Heyet kararı olumsuzsa, mahkemeye itiraz edilebilir.
Gerekli Belgeler
Başarı Oranı ve Süreç
Mahkeme kararları emsal teşkil ettiğinden, hakem heyeti kararlarının iptali ve iade taleplerinin kabulü giderek artıyor.
Tunceli 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin kararı, kredi kartı ile yapılan araç muayenesi ödemelerinde ödeme kuruluşu hizmet bedelinin tüketiciden tahsil edilemeyeceği konusunda netlik sağlamıştır. Bu karar:
-
Milyonlarca araç sahibinin haksız yere ödediği komisyonların geri alınmasına imkan sunuyor,
-
Ödeme kuruluşları ve üye iş yerlerine önemli bir uyarı niteliği taşıyor,
-
Tüketici haklarının korunması ve finansal işlemlerde şeffaflığın artırılması açısından kritik.
Önümüzdeki dönemde benzer mağduriyetlerin azalması ve ödeme sistemlerinde daha adil uygulamaların yaygınlaşması beklenmektedir.
News
